Baanbre(e)k(st)ers voor dekolonisering

Doel campagne

De periode van honderden jaren dat het Westen zowat heel de wereld koloniseerde was eveneens de periode dat de inwoners van deze gekoloniseerde wereld afgeschilderd werden als minderwaardig. Ons wereldbeeld wordt hierdoor nog steeds beïnvloed zodat we de bestaande machtsverhoudingen die structureel racisme in de hand werken, als normaal beschouwen. Antiracisme en dekolonisering is dan ook een voortdurende oefening in het in vraag stellen van dit eurocentrisch wereldbeeld en in het ontmantelen van deze machtsverhoudingen.


In onze onlinecampagne “baanbre(e)k(st)ers voor dekolonisering” willen we deze eurocentrische kijk bijstellen door aandacht te vragen voor mensen van over de hele wereld die in het verleden gestreden hebben voor dekolonisering en emancipatie en tegen structureel racisme. De voorbije jaren was Patrice Lumumba ons campagnesymbool van deze strijd. We willen Lumumba nu laten vergezellen door een reeks bondgenoten of baanbrekers (m/v/x).

Wie zijn deze baanbrekers (m/v/x) of dekoloniseringsheld(inn)en? Enkele criteria.

In de campagne baanbrekers (m/v/x) gingen we op zoek naar mensen met achtergronden over de hele wereld die in het verleden een belangrijke bijdrage hebben geleverd in de strijd tegen (structureel) racisme, voor dekolonisering of tegen de kolonisatie van de wereld door het Westen, gekoppeld aan een strijd voor een betere wereld voor iedereen. Het gaat om mensen die reeds gestorven zijn (want dan pas een definitief oordeel mogelijk). 
We mikken op mensen uit de hele wereld, al dan niet met een internationale impact. Sommigen lijken op het eerste zicht misschien eerder lokaal relevant maar laten we niet vergeten dat heel wat Belgen ondertussen afkomstig zijn uit zowat alle landen ter wereld. Bovendien gaat het niet om hun bekendheid op zich maar om het feit dat ze voor mensen inspirerend zijn in de strijd tegen racisme en kolonisatie.
We koppelen antiracisme en dekolonisering hierbij heel expliciet aan elkaar, het is “en” niet “of”.  Vooral bij de historische dekolonisatie van landen is dit immers niet altijd het geval. Dekolonisering betekent trouwens niet alleen de fysieke strijd voor onafhankelijkheid maar meer nog de strijd voor gelijkberechtiging en emancipatie (“dekolonisering van de geest”) en tegen de machtsverhoudingen die structureel racisme in stand houden.

Daarnaast hechten we als Hand in Hand heel veel belang aan het respecteren van de mensenrechten, waarbij we deze wel ruimer bekijken dan vanuit een eurocentrisch perspectief. Mensenrechten zijn immers pas echt universeel als ze ook de noden, bekommernissen en waarden van leden van groepen zonder macht op dezelfde wijze in rekening brengen als die van de leden van groepen met macht. We streven daarom naar een inclusieve invulling van de universaliteit van de mensenrechten (inclusief in de zin van belangrijk voor zoveel mogelijk mensen, ook voor leden van de niet-dominante groepen). We willen dit mogelijk maken door een stem te geven aan mensen uit het "globale zuiden" die zich geografisch overal kunnen bevinden maar wel van daaruit hun cultureel archief en wereldbeeld hebben opgebouwd

Tenslotte geven we de voorkeur aan baanbre(e)ksters die in hun ideeën of acties aandacht hebben voor meerdere vormen van onderdrukking die elkaar kunnen versterken, zoals bijvoorbeeld de combinatie gender én kleur (kruispuntdenken of intersectionaliteit).
We zijn ons er van bewust dat deze invalshoek in het verdere verleden niet altijd even zichtbaar is. 

Dat brengt ons meteen bij de volgende nuance. De vermelde historische figuren zijn uiteraard niet perfect en niet al hun woorden en daden in de loop van hun leven zijn per definitie na te volgen. De titel “baanbre(e)k(st)er” is dan ook geen heiligverklaring. Het gaat niet zozeer om de personen op zich maar om de strijd tegen structureel racisme en voor dekolonisering waar ze symbool voor staan. Rode draad bij alle criteria is uiteindelijk de relevantie voor deze tijd, in de zin dat deze historische figuren een inspiratiebron vormen voor de huidige strijd voor dekolonisering en tegen structureel racisme.
In een vorige campagne stond Lumumba hier model. Ook Lumumba was een mens met goede en slechte kanten maar zijn woorden en daden inspireerden wel talloze mensen om in het verzet te gaan tegen onderdrukking.

Hoe stelden we onze lijst van baanbrekers samen (m/v/x) en wat is de rol van het selectiecomité/jury?

Hand in Hand heeft niet de pretentie om de ultieme lijst van baanbrekers samen te stellen. Gelijk welke selectie is immers altijd subjectief. We willen wel een gedragen lijst vanuit onze achterban en sympathisanten, zeker vanuit mensen met een migratieachtergrond (met een achtergrond in zoveel mogelijk werelddelen). 

Naar een longlist van 100 namen

In een eerste fase verzamelden we daarom zoveel mogelijk voorstellen die ons toegereikt werden vanuit onze ruime kring van contacten. Dat kon onder meer via een webformulier op onze website, waarbij we peilden naar de argumentatie. Ook intern konden onze vrijwilligers, bestuursleden en medewerkers in deze fase namen toevoegen.
Tijdens en op het einde van deze fase wilden we wel zeker zijn dat alle voorstellen vanuit onze achterban effectief voldeden aan de voorgestelde criteria. Hiervoor vroegen we een aantal vrijwilligers om te zetelen in een jury/selectiecomité. Ze mogen uiteraard, zoals iedereen, ook zelf voorstellen doen maar het was niet de bedoeling dat dit selectiecomité/deze jury zelf de ultieme lijst ging samenstellen. De rol van het selectiecomité/jury) bestond er in deze fase vooral in om alle voorgestelde namen te checken en – zo nodig –  te schrappen op basis van de criteria hierboven.
De “gebuisde” baanbre(e)k(st)ers  die op sommige vlakken wel inspirerend zijn, vermelden we apart op de campagne-site.
Ook nog levende voorbeeldfiguren mochten ingestuurd worden en houden we apart bij voor een volgende campagne.
Uiteindelijk eindigden we met een longlist van ongeveer 100 namen. Dit is uiteraard arbitrair en vertegenwoordigt onmogelijk alle mogelijke baanbrekers die er ooit zijn geweest. Maar het weerspiegelt wel wie door mensen uit onze brede contactenkring gezien worden als rolmodellen en inspirerende voorbeelden

Naar een shortlist en de uiteindelijke selectie van 8 baanbrekers

De rol van onze basis werd nog groter in de tweede en derde fase. Hierbij kon iedereen die dat wil – in 3 stembeurten - stemmen op drie namen uit de longlist. We kwamen zo tot een rangorde en een shortlist van 20 mensen (tegen einde mei 2020). Na een tweede stemronde in  juni 2020 eindigden we met 8 dekoloniseringsheld(inn)en die samen met Lumumba onze nieuwe dekoloniseringsaffiche vormden.
De rol van de jury in de tweede en derde fase bestond erin dit proces te bewaken en binnen de uitgebrachte stemmen een extra rangorde te maken die rekening hield met het genderevenwicht (m/v/x). Uiteindelijk werden de 4 hoogst gequoteerde vrouwen en 4 hoogst gequoteerde mannen samen met Patrice Lumumba verkozen.
Eventueel kon er ook een “keuze van de jury” worden voorzien om één “vergeten” held(in) als achtste toe te voegen bij de eerste zeven verkozenen. Deze optie werd niet toegepast.