Wat kan de federale overheid doen voor asielzoekers, vluchtelingen en mensen zonder wettig verblijf?
Standpunt ORBIT vzw (december 2018)
In het kader van de campagne #Iedereenaanboord vraagt ORBIT het volgende:
1) Creëer meer veilige en legale migratieroutes voor aankomst in België en Europa voor mensen op zoek naar bescherming door:
- Een garantie op een vlotte procedure voor gezinshereniging
Myria heeft rond het recht op gezinshereniging een reeks sterke aanbevelingen opgesteld. Het gaat daarbij onder meer over de plaats waar de aanvraag voor gezinshereniging kan worden ingediend, het afschaffen van een minimumtermijn om de aanvraag in te dienen en het verminderen van de financiële lasten voor gezinsleden om hun recht op een gezinsleven mogelijk te maken. ORBIT stelt voor die aanbevelingen te verwerken in nieuwe regelgeving rond gezinshereniging.
- Een verhoging van het aantal aankomsten door ‘resettlement’ of ‘hervestiging’
Resettlement of hervestiging is een goede methode om kwetsbare vluchtelingen op een veilige manier te laten aankomen. De Verenigde Naties hebben het over 1,2 miljoen mensen met een nood aan ressettlement.
In 2017 nam België voor het eerst meer dan 1000 (1191) personen op. Tot augustus 2018 waren dat er 680. België heeft beloofd 1100 kwetsbare vluchtelingen op te vangen die door UNHCR op de lijst voor hervestiging zijn gezet. Deze operatie werd laatst on hold gezet wegens “tekort aan personeel en opvang.” ORBIT stelt voor het aantal mensen dat aankomt via resettlement minstens te verdubbelen tot 2200 personen per jaar.
- Uitreiken van humanitaire visa met steun van niet-gouvernementele organisaties en met beperkte gemeenschapssponsoring
De Belgische vreemdelingenwet laat toe humanitaire visa uit te reiken. Het humanitair visum is een gunst, geen recht. De DVZ beoordeelt elke aanvraag op individuele basis. Er is de noodzaak om een aantal aanpassingen in verband met de aanvraag en uitreiking van deze visa door te voeren. Er is ook omkadering nodig voor de personen die deze aanvraag doen en de actoren in de samenleving die hen daarbij helpen.
De federale overheid heeft in het recente verleden met niet-gouvernementele partners ad-hoc-overeenkomsten getekend om groepen om humanitaire reden op een veilige wijze over te laten komen. Aan die niet-gouvernementele partners heeft de federale regering gevraagd om alle kosten op hen te nemen. Voor de overheid was dit dus besparingsoperatie.
Maak van het overbrengen van kwetsbare groepen langs humanitaire visa een structurele en veilige toegangsroute. De federale overheid bepaalt jaarlijks een maximum aantal humanitaire visa en doet een oproep aan niet-gouvernementele partners om dat mee mogelijk te maken. Belangrijke voorwaarden zijn:
- De federale overheid erkent en subsidieert een begeleidingsorganisatie met de nodige expertise voor de coördinatie en ondersteuning van niet-gouvernementele partners.
- De federale overheid heeft betrouwbare, relevante en internationaal erkende partners in het land van verblijf of herkomst om de selectie te maken.
- De federale overheid garandeert een vlotte behandeling binnen de 9 maanden van de aanvragen voor humanitaire visa.
- De niet-gouvernementele partners vergoeden de kosten voor het aanvraagdossier en de reis.
- De niet-gouvernementele partners vormen op lokaal vlak een sociaal netwerk voor het onthaal en integratie van personen die in België in dit kader aankomen. Zij zorgen voor onderdak tot de aanvraag voor bescherming is ingediend.
- De federale overheid neemt de verantwoordelijkheid en kosten voor de opvang op zich zodra de mensen bescherming hebben aangevraagd via materiële ondersteuning (OCMW’s) of concrete opvang in een LOI.
2) Creëer meer legale migratieroutes voor studenten en werknemers van buiten de EU. Hou rekening met het wederzijds belang van de betrokken landen.
- Laat het hoger belang van het kind en de rechten van het kind primeren bij elke beslissing in het vreemdelingenrecht.
- Ook de Dienst Vreemdelingenzaken implementeert het hoorrecht van kinderen. Voor wat de regularisatieprocedures betreft kan dit best gebeuren door het aanstellen van een speciale jeugdkamer binnen de commissie van advies voor vreemdelingen.
- Bij meervoudige asielaanvragen worden nooit minderjarige kinderen op straat gezet. Zij dienen te allen tijde opvang te krijgen.
- Fedasil voert het begeleidingstraject tijdens de opvang voor kinderen zonder wettig verblijf en hun ouders uit zoals in het KB beschreven staat en focust zich niet enkel en alleen op terugkeer maar onderzoekt alle mogelijke wettelijke pistes.
- Er wordt onmiddellijk een einde gemaakt aan het opsluiten van kinderen zonder wettig verblijf met het oog op verwijdering. De ingrijpende nefaste invloed van opsluiting op de gezondheid en de ontwikkeling en het welzijn van kinderen werd al herhaaldelijk aangetoond. Een kind sluit je niet op. Meer dan 325 organisaties vragen dit in België.
- Geef meer buitenlandse studenten de mogelijkheid in België en de EU te studeren voor opleidingen voor beroepen waarvoor een tekort aan geschoolden bestaat of dreigt op de arbeidsmarkt in (1) België en in de EU enerzijds en (2) de landen van herkomst anderzijds
- Overleg met niet-EU-landen over samenwerkingsprogramma’s voor opleidingsprojecten die een win-win betekenen voor derde landen. Een deel van de praktische en theoretische opleiding situeert zich aan hogescholen en universiteiten in België enerzijds en in het land van herkomst anderzijds. We denken hier vooral aan opleidingen in domeinen van de (geestelijke) gezondheidszorg, de ouderenzorg, de zorg voor mensen met een beperking, de jeugdzorg en het jeugdwelzijnswerk, de opvang van wezen, …
- Overleg met niet-EU landen over samenwerkingsprogramma’s voor opleidingsprojecten die een win-win betekenen voor de heropbouw van steden en regio’s die lijden onder (burger)oorlogen of lokale conflicten die de leef- en woonomgeving hebben vernietigd.
- Overleg met niet-EU landen over het bekomen van studentenvisa voor opleidingen in het kader van een adaptatiestrategie voor het omgaan met de oorzaken en gevolgen van de klimaatverandering.
- Geef meer praktisch en theoretisch geschoolde niet-EU werknemers een verblijfsvergunning onder voorwaarden als arbeidsmigrant in België
- In het belang van de noden van onze Vlaamse, Brusselse en Waalse arbeidsmarkten: ontwikkel federale wetgeving en ambitieuze decreten en ordonnanties in de gewesten. Dit moet het mogelijk maken dat werkgevers makkelijker - zowel praktisch als theoretisch geschoolde - werknemers van buiten de Europese Unie kunnen aannemen. Voorzie daarbij volwaardige bescherming van de arbeidsrechten van de werknemers en de rechten van hun families.
- Geef niet-EU burgers uit landen die getroffen worden door klimaatcrisissen en natuurrampen tijdelijk toegang tot de Europese arbeidsmarkt via arbeidsvisa. De remittances van deze arbeidsmigranten zullen hun families minder afhankelijk maken van lokale inkomsten. Bovendien kunnen de herkomstlanden hiermee investeren in maatregelen voor klimaatadaptatie.
- Geef niet-EU burgers tijdsgebonden, maar herhaalbare werkvergunningen aan werknemers uit landen waar de landbouw lijdt onder klimaatverandering. Veel mensen kiezen - ondanks maar een gedeeltelijk en/ of tijdelijk verlies van inkomsten - om permanent te migreren wat de aftakeling van de lokale economie versnelt. Het tijdelijk karakter van de werkvergunning compenseert hun verlies aan inkomsten uit de lokale landbouw, zonder in Europa extra druk te zetten op de cijfers van migranten met een langdurig verblijf
Wat kan de lokale overheid doen voor asielzoekers, vluchtelingen en mensen zonder wettig verblijf?
Aanbeveling ORBIT vzw (december 2018)
In het kader van de campagne #Iedereenaanboord vraagt ORBIT het volgende:
In centrumsteden neemt het stadsbestuur een initiatief om een NGO aan te stellen en te subsidiëren om ‘bed, bad, brood en begeleiding’ (BBB+) te voorzien voor alleenstaanden en gezinnen zonder wettig verblijf. De Vlaamse overheid voorziet een budget om deze initiatieven van CAW en steden te ondersteunen.
De Vlaamse overheid ondersteunt lokale besturen en centrumsteden om een aanbod van bed, bad, brood én begeleiding (BBB+) te voorzien voor mensen zonder wettig verblijf. Zo kunnen mensen zonder wettig verblijf in een sfeer van rust, ruimte en respect kijken naar een duurzaam toekomstperspectief: hier, in het land van herkomst of in een derde land. De lokale overheid realiseert dit project door middel van een samenwerkingsovereenkomst met de Centra voor Algemeen Welzijnswerk of andere niet-gouvernementele organisaties. Zij staan in voor het onderdak, de toekomstoriëntatie en de begeleiding op psychologisch, sociaal en juridisch vlak.
Toelichting
Mensen die een bevel krijgen om het land te verlaten worden aangezet om snel in te tekenen voor een zogenaamde ‘vrijwillige terugkeer’. Doen ze dat niet dan dreigt de gedwongen terugkeer. Het federale regeerakkoord Michel I voorzag in een grondige evaluatie van het Belgisch terugkeerbeleid. Er was sprake van een grotere betrokkenheid van de niet-gouvernementele organisaties om mensen te begeleiden naar vrijwillige terugkeertrajecten. Dat deel uit het regeerakkoord is nog niet gerealiseerd.
Het KB van 24 juni 2004 dat de opvang en begeleiding van kinderen zonder wettig verblijf en hun ouders regelt geeft een aanzet om twee pistes te bewandelen.
1. Kijken naar mogelijkheden om het verblijf alsnog te wettigen.
2. Onderzoek naar de mogelijkheden tot terugkeer naar het land van herkomst.
Jammer genoeg besliste Fedasil om die eerste mogelijkheid niet te onderzoeken, dat wordt duidelijk na het lezen van de informatiefiche.
Wie zich opgejaagd voelt, duikt steeds dieper onder. Mensen vallen terug op overlevingsmechanismen die onwenselijk zijn. Dat is slecht voor de mensen zelf én voor de samenleving. Het opvangen en begeleiden van mensen naar een duurzaam toekomstperspectief is een win-winsituatie. Het vermijdt dat mensen steeds opnieuw opgepakt worden om nadien - met het zoveelste bevel om het grondgebied te verlaten op zak - zonder perspectief weer op straat staan.
Wie niet in overlevingsmodus zit heeft tijd en ruimte in het hoofd om over een duurzaam toekomstperspectief na te denken. In Nederlandse steden waar ze BBB+ organiseren is bewezen dat deze aanpak werkt. In een project in Utrecht (NL) bleek 60% van de mensen die uitstroomden uit de BBB+ opvang recht te hebben op wettig verblijf in Nederland (dit na het herbekijken van hun situatie met behulp van juristen). 20% van de mensen re-integreerden in hun land van herkomst. Dat is een slaagpercentage van maar liefst 80%, iets waar de Nederlandse rijksoverheid enkel van kan dromen.
Toekomstoriëntering van mensen zonder wettig verblijf valt onder de verantwoordelijkheid van het beleidsdomein Welzijn van de gemeenschappen. Vlaanderen wordt dus bevoegd voor het begeleiden en opvangen van mensen zonder wettig verblijf op weg naar een duurzaam toekomstperspectief.