Matthias De Groof, onderzoeker Universiteit Antwerpen (postkoloniale studies), sprak over het belang van bewustwording van wat het kolonialisme betekent voor het heden. Het is immers een blinde vlek, een echte "olifant in de kamer".
Dekoloniseren is voor hem bewust worden van de voordelen die de autochtone Belg nu nog steeds geniet door het kolonialisme.
Omar Ba, Consultant Diversity & Inclusion en anti-racisme activist, legde de nadruk op de zeer ongelijke machtsverhoudingen tijdens het kolonialisme. Dit vertaalde zich in een brutale repressie, propaganda, hardnekkige beelden, het concept van rassen ... In de ex-kolonies werken deze machtsverhoudingen nog steeds door, vooral in hun economische dimensie.
Dekoloniseren is de waarheid herstellen die er nooit is geweest, wat was en is kolonisatie en wat moet daarrond nu nog gebeuren.
Heleen Debeuckelaere, schrijfster, historica en activiste, stelde het begrip "dekoloniseren" tegenover het begrip "diversiteit". Diversiteit impliceert voor haar een neutraal nulpunt (in België de blanke man) en daarbuiten is alles "divers". Diversiteit behelst een risico op exotisme en "tokenisme" (bvb. foto's van een "divers" publiek op een website versus een witte raad van beheer achter de schermen). Diversiteit kan ook perfect ingepast worden in een kapitalistische maatschappij, dekoloniseren daarentegen roept op tot andere machtsverhoudingen, ook economisch.
Samira Azabar, sociologe, educatief medewerkster vzw Motief en activiste bij BOEH, betoogde dat dekoloniseren ook vandaag nog nodig is tegen onderdrukking. Het verleden van uitbuiting en onderdrukking toont aan dat het Westen helemaal niet zo superieur als het zelf laat uitschijnen. Het koloniaal gebeuren is nog steeds bezig maar nu gaat dit eerder ten koste van de rechten van moslims, vluchtelingen en mensen zonder papieren.
Is dekoloniseren de juiste term gezien de veelomvattende betekenis hiervan?
Volgens Omar Ba is het huidig racisme verbonden met het kolonialisme. In de antiracistische strijd moeten de verschillende aspecten toegelicht worden, ook het koloniale verleden. Zo was er bij alle westerse leiders veel lof voor de ondertussen overleden Mandela maar in een stad als Antwerpen zijn er alleen maar straten die genoemd zijn naar de stichters van de Apartheid. Het is nodig mensen bewust te maken waarom een Bothastraat toen belangrijk was. Dekoloniseren is dus heel concreet.
Ook volgens Matthias De Groof is de term dekolonisatie heel geldig, want de Belgen zijn evengoed gekoloniseerd door een enorme propagandamachine ten voordele van de kolonisatie. Uiteraard ging de kolonisatie hier wel gepaard met allerlei voorrechten, wat het besef van de eigen kolonisering veel moeilijker maakt. Racisme was een instrument van het kolonialisme om deze voorrechten als iets natuurlijks voor te stellen, de gekoloniseerde was zogezegd minderwaardig.
Voor Heleen Debeuckelaere is dekoloniseren de beste paraplu om heden, verleden en toekomst te verbinden. Het verleden is immers alomtegenwoordig in het heden. Heleen verzet zich tegen het zogenaamde "diversiteitsdenken (à la Benetton)". Zeggen "ik zie geen kleur" is ook racistisch, want het is een omweg om niet de vinger op de wonde te moeten leggen, om discriminatie niet te moeten erkennen. Diversiteit is bijna een marketingstrategie, maar eigenlijk zijn we niet "happy together", er zijn problemen die aangepakt moeten worden..
Samira Azabar legt de nadruk op de link met het heden, met de gelijkaardige mechanismen tegen moslims als vroeger in de kolonies. Dekoloniseren is dan een methode om die witte privileges aan te pakken. Door de ontmaskering van het koloniale verleden van België wordt de morele macht van de meerderheid in vraag gesteld.
Tegelijk leidt dekoloniseren tot het creëren van verbondenheid tussen verschillende groepen, in een gezamenlijke strijd tegen onderdrukking.
Een dergelijke mentaliteitsshift is een werk van lange adem maar kan ook heel klein starten. De vormingen van Motief over machtsverhoudingen leiden vaak tot een openbaring bij de witte deelnemers.
Verschillende sprekers waarschuwen wel dat het proces van dekolonisatie in de VS niet zomaar gelijk gesteld kan worden aan het dekoloniseren van de Afrikaans-Aziatische verhoudingen met Europa. Het koloniale verleden van Europa en van België in het bijzonder heeft toch wel een specifieke duiding nodig.
De sprekers gaven ook toelichting bij hun eigen concrete engagement.
In de aansluitende werkgroepen werden de campagnevoorstellen van Hand in Hand verder verfijnd. Het eindresultaat zal te vinden zijn in het campagnedossier dat we begin 2017 zullen toelichten op een reeks regionale startdagen. De eerste zal plaats vinden in Gent in de loop van januari 2017 (juiste datum in een volgend nieuwsbericht).