Half juli 2018 lekt uit dat N-VA - zonder acht te slaan op de juiste procedure - Mia Doornaert naar voor schuift als voorzitter van het Vlaams Fonds voor de Letteren (VLF). Op 16 juli laat Bleri Lleshi via facebook weten dat hij zijn naam uit de lijst van het Vlaams Fonds voor de Letteren laat schrappen indien dit doorgaat. Zijn reden: "De lage racistische en islamofobe opinies die Doornaert de wereld instuurt stroken niet met mijn literair engagement. Ik kan en wil niet deel zijn van een organisatie met iemand zoals Doornaert als voorzitter." In Bruzz.be geeft hij nog wat meer context.
Negatieve reacties op Lleshi komen o.a. van Johan Sanctorum, Luckas Vander Taelen en Maarten Boudry. Ook enkele N-VA-kopstukken, zoals Zuhal Demir en Siegfried Bracke steunen Mia Doornaert als ze beweert dat Bleri "pure laster" verspreidt.
Op 22/7 publiceert MO* een uitgebreid artikel van Bleri. Daarin legt hij uit hoe Doornaert systematisch racisme en islamofobie normaliseert. Hij doorprikt de gelijkschakeling tussen islamkritiek en islamofobie en ziet hoe westers superioriteitsdenken een rol speelt. De auteur legt er de nadruk op dat islamofobie een vorm van racisme is omdat beide vertrekken van de westerse superioriteit boven andere rassen (als sociale construct), culturen of religies.
De reactie van Mia Doornaert op 24/7 in Knack: "Ik wil niet te veel aandacht besteden aan een marginaal mannetje als Lleshi". Een uitlaat waarvoor ze zich later excuseert.
Benno Barnard en Geert van Istendael beweren op 27 juli in De Morgen dat ze "nog nooit een spatje racisme aan mevrouw Doornaert (hebben) zien kleven". Ze zijn vooral verbolgen over de gelijkschakeling van islamofobie en racisme. Volgens hen betekent dit dat kritiek op de islam niet langer zou mogen en dus de vrijheid van meningsuiting in gevaar brengt.
Dezelfde dag vindt Willy Laes in MO* dat Lleshi misbruik maakt van de begrippen “islamofobie” en “racisme” en over het verband dat hij legt tussen deze woorden. Volgens hem slaat rassendiscriminatie "op elementen die een mens bij de geboorte meekrijgt. Een godsdienst hoort daar niet bij".
Twee dagen later reageert Bleri Lleshi in De Morgen met een poging om islamofobie als vorm van racisme te verduidelijken. Vooreerst moeten we beseffen dat er maar één enkel menselijk ras bestaat. En dat dus onderscheid op basis van ras geen wetenschappelijke basis heeft en dus racisme altijd een ander ras construeert. Aangezien er geen ras-onderscheid bestaat is elk racisme cultureel bepaald. "'Raciale' verschillen (zijn) het gevolg van een cultureel systeem of interpretatieschema’s". "Cultureel racisme is geloven dat de eigen waarden en tradities superieur zijn aan de waarden en tradities van andere culturen, die als fundamenteel minderwaardig worden gezien. Islamofoben geloven dat het westen superieur is aan de moslimwereld".
14 dagen maatschappelijk debat zonder dat Maarten Boudry zich mengt? Dat kan niet. De Morgen geeft hem op 1 augustus ruimte voor een artikel "Cultureel racisme is een miskleun" .Volgens hem "verwijst racisme naar de haat, benadeling, uitsluiting en/of discriminatie van mensen omwille van onveranderlijke biologische kenmerken. Maar ideeën zitten niet in onze genen, en culturen hebben geen huidskleur." Hij stelt ook dat de logica van Lleshi inhoudt dat de islam racistisch is omdat het als religie ervan uitgaat superieur te zijn aan andere denksystemen.
Is het nog nodig te zeggen dat Boudry hier de bal mist? Hij vergeet de aanleiding van dit debat: de aanstelling van Mia Doornaert als voorzitter van het VFL en dat daarmee het islamofoob discours nog meer genormaliseerd wordt met als gevolg dat de discriminatie tegen moslims in België niet stopt, wel integendeel. Boudry herleidt dit alles tot een ideeënkritiek en negeert wat er speelt in de werkelijke wereld en zijn rol in het aanwakkeren van de angst voor “de andere”.
Frank Van Overwalle ziet ook niet meer waar de bal ligt. Op 2 augustus in De Morgen gaat hij op zoek naar het ontstaan van vooroordelen. "Elke mens op de wereld heeft de neiging in vooroordelen over andere groepen te denken en is bovendien traditioneel wantrouwig tegenover die groepen. Die kiemen zitten in ieder van ons en kunnen snel ontspruiten tot racisme." en "Racisme ontstaat wanneer de pendel doorslaat. Elke mens heeft een sociale identiteit waarmee hij zich afzet tegenover andere groepen. De mix van dat gegeven, negatieve vooroordelen en biologische wantrouwigheid zijn de ideale cocktail waaruit racisme kan ontspruiten." Zijn conclusie is dat we allemaal maar wat meer ons best moeten doen. Geen verwijzing naar waar het hier allemaal om ging.
Dirk Van Duppen weet op 3 augustus de bal wel te vinden. In MO* bevestigt hij Frank Van Overwalle als deze zegt dat de evolutie bij alle sociale groepsdieren, waaronder de mens, mechanismen geselecteerd heeft die leiden tot een sterke neiging van een ‘in-group' versus 'out-group' voelen en denken. Maar dat hoeft volgens Van Duppen niet tot racisme te leiden. Manipulatie en machtsrelaties kunnen dat wel in de hand werken zoals blijkt bij de experimenten waarbij een onderwijzer zijn klas indeelde met kinderen met blauwe ogen versus deze met bruine ogen en daardoor op enkele dagen tijd erin slaagde om de grootste haat los te weken tussen de twee groepen kinderen die voordien de beste vrienden waren. Hij verwijst ook naar onze sterke sociale instincten, met een aangeboren neiging tot empathie, helpgedrag en samenwerking, alsook onze vermogens tot zelfcontrole en tot rationele zelfreflectie. Voor hem is de strijd tegen racisme, zowel in eigen land als wereldwijd, nauw verbonden met de strijd voor sociale rechtvaardigheid.
Anya Topolski (Joods, professor filosofie, oprichter van "Een Andere Joodse Stem") wijst op 2 augustus Boudry in De Morgen terecht als deze het concept van cultureel racisme afwijst. Zo zijn de wortels van het naziracisme te vinden in de christelijke traditie van anti-judaïsme met ook culturele elementen. Ze citeert enkele onderzoekers die racisme verbinden met culturele verschillen. Haar conclusie is: "Naziracisme was niet alleen biologisch racisme, maar een mengeling van theologisch, cultureel en biologisch racisme… net zoals islamofobie vandaag. Bijna alle ingrediënten komen overeen, al verschillen de verhoudingen soms een beetje – sommige smaken zijn subtieler, andere meer uitgesproken. Europa heeft een unieke kans om niet nogmaals de fout te maken het vergif van dit racistische recept te onderschatten."
Op 4 augustus tracht Thomas Peeters van Orbit vzw in dezelfde krant nog eens duidelijk te maken waar de bal ligt: "Voor Laila, die ondanks haar competenties zelden of nooit op een sollicitatiegesprek uitgenodigd wordt, maakt het weinig uit of haar achterstelling nu ‘islamofobie’ of ‘biologisch of cultureel racisme’ heet. Kwesi, die al meermaals te horen kreeg dat 'we niet aan vluchtelingen verhuren', heeft geen boodschap aan discussies over aangeboren of aangeleerd racisme." Hij pleit voor acties om structurele discriminatie terug te dringen: praktijktesten, positieve acties, geen etnische profilering bij politie, educatieve straffen voor hatespeech-daders, ...
Rekto:Verso mengt zich op 6 augustus in het debat met een bijdrage van Birsen Taspinar. Ze vreest dat de positieve evolutie die het VFL de laatste jaren doormaakte met de komst van Doornaert zal omgekeerd worden. "Als de taal waarmee een bepaalde groep wordt beschreven, systematisch gewelddadig en haatdragend is, dan spreken we over racisme. Dat een journaliste dit racisme publiek mag spreiden via columns in onze media, is op zich al problematisch. Maar wanneer die persoon vervolgens ook nog benoemd wordt tot voorzitter en spreekbuis van een organisatie, dan spreken we over een institutionalisering van deze ideeën binnen het schijnbaar neutrale systeem van onzichtbare machtsstructuren, die besturen toch wel zijn." Birsen Taspinar krijgt als psychologe veel te maken met slachtoffers van racisme en islamofobie en kent het traumatisch effect ervan.
Mo* laat Anna Sophie Lauwers op 8 augustus nog een element toevoegen aan het debat. Ze beschrijft het proces van racialisatie: "Aan bepaalde groepskenmerken (huidskleur, nationaliteit, cultuur en/of religie) werden inherente en onveranderlijke karakteristieken toegeschreven alsof er sprake was van een raciale groep. Ieren waren van nature lui, Joden bedrieglijk en zwarten dom. Ook als ze zich perfect gedroegen: het was slechts een kwestie van tijd voor hun ware aard naar boven kwam." Dit mechanisme speelt nu ook bij moslims: religie en cultuur functioneren als een natuur waaraan niemand kan ontsnappen.
Wat hebben we van dit alles geleerd?
Voor Hand in Hand onderscheidt racisme zich van xenofobie en vooroordelen door de factor machtsonevenwicht. Een vooroordeel is een negatieve houding tegenover (leden van) een bepaalde groep op basis van bijvoorbeeld huidskleur of religie. Ook moslims kunnen vooroordelen hebben tegenover niet-moslims. Zolang ik met mijn vooroordeel niets kwaadaardigs doe is er geen racisme. Als mijn vooroordelen en mijn machtspositie ertoe leiden dat ik mensen discrimineer (omwille van hun huidskleur, religie, afkomst, ...) en als dit niet gesanctioneerd wordt door de samenleving, dan is er sprake van racisme. Bleri Lleshi geeft terecht aan dat islamofobie een vorm van racisme is omdat beide vertrekken vanuit het idee/de ideologie van westerse superioriteit boven andere rassen (als sociale construct), culturen of religies. Het is de machtspositie van diegenen die de westerse superioriteit aanhangen die dit kwaadaardig maakt.
Het zoeken naar een correcte terminologie mag ons niet uit het oog doen verliezen dat ook islamkritiek wordt gebruikt om discriminatie goed te praten en/of te legitimeren.
Orlando Verde van KifKif vindt het terecht hemeltergend dat alle redacties van onze nieuwsmedia de indruk geven dat islamofobie en/of racisme gewoon meningen zijn en dat het correct is om daar gewoon een 'standpunt' in te kiezen. Als geen enkele redactie de autoriteit - en verantwoordelijkheid - wil opnemen om duidelijk te maken dat islamofobie/racisme wel degelijk een probleem is (een gezagspositie die alle redacties wél opnemen over andere kwesties), dan blijft het bij een welles nietes spel.
En op de valreep: https://www.mo.be/column/de-vrouw-zedelijk-en-intellectueel-minderwaardig
Meer info over islamofobie: https://kifkif.be/cnt/artikel/vijf-mythen-over-islamofobie-deel-3-islamo...
Ludo Segers, 10 augustus 2018