Anti-discriminatiewet dode letter. Praktijktesten Nu!

Slachtoffers niet gehoord

De evaluatie gebeurde door een commissie van experts, bestaande uit magistraten, advocaten en andere actoren met een specifieke kennis en ervaring in de strijd tegen discriminatie. Maar in tegenstelling tot de sociale partners werden de belangenbehartigers van kansengroepen tot nu toe niet gehoord. Nochtans hangt het huidige non-discriminatiebeleid nog steeds volledig af van slachtoffers die de moed en energie vinden om een melding te doen. Maar vreemd genoeg kwam de ervaring van de slachtoffers van discriminatie in het evaluatieproces nooit aan bod. En het zijn nét zij die jarenlang vastlopen op de gebrekkige toepasbaarheid en doeltreffendheid van de wet.

En hoe effectief is onze wet?

Tien jaar anti-discriminatiewetten leverde slechts 197 dossiers op die tot in de rechtbank geraakten. Dat is minder dan 1% van alle meldingen bij Unia in die periode. En het aantal veroordelingen ligt nog veel lager. Bovendien zijn ook de officiële meldingen maar het topje van de ijsberg. 37% van alle slachtoffers kent zijn rechten niet. Wie ze wel kent, doet vaak geen melding. Omdat ze ervan overtuigd zijn dat er toch niets van in huis komt. En geef hen eens ongelijk.

Discriminatie blijft moeilijk te bewijzen

Naar de rechtbank stappen is een kostelijke en risicovolle gok, omdat discriminatie erg moeilijk valt te bewijzen. Hoe maak je hard dat je nooit wordt uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek omwille van je niet-Europees klinkende achternaam of leeftijd? Dat je niet wordt aangeworven omdat je zwanger bent? Hoe toon je aan dat je niet wordt bediend op een terrasje omwille van je hoofddoek? Dat je de woning niet mag huren omdat ze een alleenstaande moeder of iemand met een leefloon niet zien zitten? Hoe staaf je dat je geen schuldsaldo- of reisverzekering krijgt omwille van je gezondheidstoestand? Of dat je geen krediet krijgt voor de opstart van je onderneming omwille van je fysieke beperking? Hoe laat je zien dat de sportclub niet volzet is maar geen transgenders wil onder haar leden? De ware reden waarom de gediscrimineerde een job, woning of dienst wordt geweigerd, blijft in de regel onuitgesproken en komt het slachtoffer zelden ter ore. Discriminatie blijft zo de dagelijkse realiteit waar velen dag in dag uit in leven.

Inspecties moeten praktijktesten kunnen handhaven

De wet blijft dode letter, daders gaan vrijuit en de slachtoffers blijven in de kou staan. Verkeersveiligheid verbeter je niet als je enkel in actie schiet bij oproepen van slachtoffers of getuigen van ongevallen. Om gedragswijzigingen af te dwingen in het verkeer waren alcoholcampagnes en flitspalen nodig. En afschrikwekkende sancties voor wie zich niet aan de regels houdt. Tegen discriminatie komt men nog steeds pas in actie nadat er slachtoffers vallen die de moed en energie kunnen opbrengen om klacht in te dienen. Met een reactief beleid alleen dwing je geen nultolerantie af. In een democratische rechtstaat moet de overheid proactief controleren of haar wetten worden nageleefd. Vandaag zijn veel inspectiediensten zelfs niet bevoegd om discriminatie te handhaven. Zijn ze het wel, dan ontberen ze de nodige onderzoeksinstrumenten om preventief te controleren of de antidiscriminatiewetten worden nageleefd. Alle inspectiediensten moeten daarom de bevoegdheid krijgen om ambtshalve via proactieve praktijktesten en mystery shopping discriminatie vast te stellen en te bestrijden.